Waar komt onze elektriciteit vandaan? En het gas dat we in ons land verbruiken? De Belgische energiemarkt is een vrije markt, dat betekent dat iedereen die elektriciteit of aardgas verbruikt kan kiezen bij welke leverancier hij die afneemt. Maar die leveranciers produceren niet allemaal (voldoende) energie om iedereen die klant is te voorzien. Daarom kopen ze ook energie aan. Hoe en waar, en wat ligt er nu precies aan de oorzaak van de stijgende prijzen? Dat leggen we je graag eenvoudig uit in dit artikel.
Vooraleer jij de wasmachine kan opzetten, je soep kan laten koken of je verwarming een graadje hoger kan draaien, leggen elektriciteit en aardgas een hele weg af. Van de producent naar de consument, maar met heel wat tussenstops.
De energie die bij jou in huis komt, kopen de energieleveranciers aan bij producenten van energie. Sommige leveranciers beheren zelf windmolenparken en halen hun elektriciteit daar gedeeltelijk. En heb je zonnepanelen op je dak liggen? Dan zet je zelf ook de elektriciteit die je opwekt, maar zelf niet gebruikt, op het net. De leveranciers betalen je daarvoor een kleine vergoeding.
In binnen- of buitenland aangekochte energie wordt daarna getransporteerd via het hoogspanningsnet (Elia – elektriciteit) en het hogedrukgasnet (Fluxys – aardgas). Elia en Fluxys verdelen deze energie over de regionale distributienetwerken, zoals netbeheerder Fluvius in Vlaanderen. In Brussel en Wallonië zijn er andere netbeheerders.
Fluvius zorgt ervoor dat de energie van het hoogspanningsnet of hogedrukgasnet omgezet wordt naar laagspanning en lagedrukgasleidingen zodat ze tot bij jou in huis geraken, neemt de meterstanden op en plaatst de energiemeters. Zijn er onderhoudswerken aan het elektriciteitsnet, dan zal je vaak het logo van Fluvius zien op de werfauto’s.
Tenslotte zijn er de energieleveranciers, de bedrijven waarbij consumenten hun aardgas en elektriciteit aankopen. Hoe de leveranciers energie zelf aankopen is een beetje te vergelijken met een groothandelsmarkt. Vergelijk het met de eigenaar van een kledingwinkel die de kleding voor het nieuwe seizoen gaat aankopen in de groothandel.
Dat betekent dat de elektriciteitsleveranciers de elektriciteit en het aardgas aankopen aan prijzen die kunnen veranderen. Bijvoorbeeld door geopolitieke veranderingen, oorlogen of natuurrampen.
Doordat we in België gas importeren vanuit Rusland – en dat Rusland door de oorlog met Oekraïne de gaskraan een pak meer heeft dichtgedraaid – stijgen de prijzen de laatste maanden. Dat is het economische principe van vraag en aanbod: is er veel van iets, dan is het goedkoop. Maar is er weinig aanbod, dan stijgt de prijs.
De prijs die je betaalt voor je energie is niet enkel afhankelijk van de prijs die de energieleveranciers betalen op hun groothandelsmarkt, maar ook door de marge die de leverancier hieraan toevoegt. Deze marge wordt bepaald door je leverancier en verschilt per contract. Via de groepsaankoop zorgen we er voor dat de marge die de winnende leverancier neemt, en die ongewijzigd blijft tijdens de looptijd van het 1-jarig energiecontract, zo laag mogelijk is.
Verder bestaat de prijs die je betaalt nog uit heffingen en nettarieven. De nettarieven bestaan uit de distributie- en transportkosten voor elektriciteit en gas. Ook de meterhuur en het prosumententarief (voor gebruikers van zonnepanelen zonder digitale meter) maken deel uit van de nettarieven.
De heffingen bestaan uit de Bijdrage op Energie, de Federale Accijns en de Bijdrage Energiefonds.
De nettarieven worden bepaald door je netbeheeder en de heffingen door de overheid. Elke leverancier is verplicht om deze kosten integraal en transparant aan je door te rekenen. Bij elk energiecontract en bij elke energieleverancier krijg je dan ook dezelfde nettarieven en heffingen aangerekend. Veranderen van energiecontract of van energieleverancier kan dus nooit voor voordeligere nettarieven en heffingen zorgen.
Sinds 2003 is de Vlaamse energiemarkt een vrije markt. Iedere consument is vrij om een contract af te sluiten bij een energieleverancier naar keuze. De CREG (Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas ) is een federaal organisme voor de regulering van de elektriciteits-en aardgasmarkt en de VREG is de Vlaamse regulator. Ze houden een oogje in het zeil, om ervoor te zorgen dat alle energieleveranciers zich aan de geldende regels houden. De regulatoren geven ook advies aan de overheden en keuren de tarieven van energie goed.
In het voorjaar van 2022 zijn de prijzen sterk gestegen, met een hoogtepunt in de maand augustus. Niet alleen in ons land, maar overal ter wereld breken ze records. Een schrale troost voor wie plots geconfronteerd wordt met hoge afrekeningen of onhaalbare voorschotbedragen.
Zoals je daarnet al las, werkt de energiemarkt volgens het principe van vraag en aanbod. In 2020 – je weet wel, het jaar van corona en lockdowns – daalde de vraag plots heel sterk. De energieprijzen braken toen ook records, maar omgekeerd: ze stonden toen ongezien laag. Toen de economie opnieuw opstartte, steeg de vraag terug… en dus ook de prijs.
Energie-intensieve landen – vooral in Azië – drijven de prijzen op, doordat ze zo’n grote vraag hebben naar energie. En omdat de elektriciteitsmarkt zich uitstrekt over de hele wereld, dragen wij daar hier ook de gevolgen van. De prijs van aardgas neemt toe doordat de toevoer van gas naar Europa vanuit Rusland op dit moment zwaar verstoord is. Dit is een gevolg van de maatregelen die Rusland neemt voor Europa’s steun aan Oekraïne.
Maar het aardgas dat via de ondergrondse en onderzeese hogedrukleidingen tot in ons land komt, is niet het enige gas waarop we beroep kunnen doen. De laatste maanden voeren heel wat landen ook vloeibaar aardgas in (Liquified Natural Gas of LNG), via reusachtige gastankers. De gasvoorraden worden zo weer meer aangevuld en het risico dat we zonder aardgas komen te zitten, verkleint. Daardoor daalt de prijs weer enigszins.
Het zal nog een hele tijd duren voor de energieprijzen zich weer stabiliseren. Intussen kan jij zelf de stijging van je energiefactuur beperken met onze tips. En in dit artikel lees je hoe je met zonnepanelen, een thuisbatterij en andere slimme investeringen minder afhankelijk wordt van de energiemarkt.
Sinds augustus 2022 dalen de gasprijzen. Maar om te juichen is het toch nog wat te vroeg. De gasprijzen stonden tot midden augustus 2023 extreem hoog, onder andere door de maatregelen die Rusland nam voor de Europese steun aan Oekraïne. Gelukkig heeft Europa – en daarbij dus ook ons land – intussen andere manieren gevonden om aan gas te geraken. Via de LNG-tankers waarover je hierboven las, onder andere. De Belgische invoer van Russisch gas daalde de laatste maanden. Dat komt onder andere doordat Rusland gaspijpleiding Nord Stream 1 stillegde voor onderhoud en daarna de gastoevoer op die manier helemaal stopzette.
Voel je dat aan je gasfactuur? Nee, nog niet meteen. De meeste gasleveranciers werken met een voorschotfactuur en berekenen het bedrag dat je maandelijks betaalt op basis van een gemiddelde prijs over de toekomstige prijzen. Dat gemiddelde staat nog steeds hoog, en dus blijft het voorschot vaak ook nog hoog. Gelukkig kan je bij de meeste grote energieleveranciers je voorschotbedrag zelf aanpassen. Hou er dan rekening mee dat je bij stijgende prijzen een grotere afrekeningsfactuur kan krijgen.
Energietransitie. Hoewel het groots klinkt, is het heel simpel: de stap zetten naar een leven zonder schadelijke effecten op het klimaat.
De Vlaamse regering geeft een subsidie aan mensen die asbest in hun dak laten saneren en er zonnepanelen op plaatsen. Meer weten? Lees hier.